نوشته شده توسط بردیا آروین در تاریخ 1402/07/10 در دسته بندی برق کاری
نوشته شده توسط بردیا آروین در تاریخ 1402/07/10 در دسته بندی برق کاری
سیم کشی ساختمان (Electrical Wiring) مجموعه عملیاتی است که ما را قادر میکند از برق شهری به شکلی ایمن برای هروسیله برقیمان استفاده کنیم. برخلاف نام مصطلح آن، برق کشی ساختمان به وسایل برقی محدود نمیشود و برای تلفن، آنتن و ... هم ضروری است.
به طور خلاصه، مراحل سیم کشی شامل نقشهکشی برق ساختمان، رسم خط ترازِ کلیدها و پریزها، کندهکاریِ جای لوله و قوطیهای برق، قوطیگذاری و لولهگذاری، برق کشی و کشیدن سیمها و نهایتا سربندی آنهاست. در ادامه اصول و مراحل سیم کشی ساختمان را گام به گام با توضیحات کامل بررسی میکنیم.
قبل از ورود به مراحل عملی سیمکشی برق ساختمانی و استانداردهای حائز اهمیت آن، مناسب است مفاهیم و مباحثی را مرور کنیم. به بررسی انواع سیمکشی برق ساختمانی میپردازیم:
ابتدا به روشهای مختلف برق کشی در یک ساختمان میپردازیم. با توجه به کاربرد، نوع پروژه و قدمت ساختمان، این کار از طریق دو روش مختلف، یعنی روکار و توکار صورت میگیرد. همچنین، روش توکار نیز میتواند از طریق جعبه فیوز، جعبه تقسیم و کلیدها و پریزها صورت گیرد.
در این روش، سیمها و اتصالات برای انتقال برق به کلیدها، پریزها و سایر اجزا لازم است؛ اما به جای قرار گرفتن در دیوارها، از روی آنها عبور میکنند. برای کاهش تأثیر زیبایی فضا، از استفاده از کانالها و ترانکینگها استفاده میشود.
استفاده از این محافظهای پلاستیکی تنها به منظور زیبایی نیست؛ بلکه آنها سیمها و اتصالات را در برابر حرارت، رطوبت و ضربه فیزیکی حفاظت میکنند و از تماس غیرقصدی با آنها جلوگیری میکنند.
سیمکشی برق ساختمانی با روش توکار در شرایط خاصی مناسب است، به عنوان مثال:
زمانی که نیاز به اضافه کردن خروجی برق جدید داریم اما به هر دلیلی قصد تخریب دیوار را نداریم. به عنوان مثال، اگر دیوار از مصالح سنگین مانند بتن ساخته شده باشد که تخریب آن چالش برانگیز است و ممکن است به استحکام ساختمان آسیب برساند.
زمانی که صرفهجویی در هزینههای سیمکشی و کابل کشی اولویت پروژه باشد.
برای محیطهای غیرمسکونی و به خصوص صنعتی که زیبایی فضا اهمیت زیادی ندارد.
مزایا و معایب سیمکشی روکار
ازمزایا سیمکشی روکار:
1. آسانی نصب و تعمیر: سیمکشی روکار بسیار آسانتر در نصب و تعمیر نسبت به سیمکشی توکار است. زیرا در این روش، سیمها و اتصالات به راحتی قابل دسترسی هستند و نیازی به تخریب دیوارها نیست.
2. صرفهجویی در هزینه و زمان: سیمکشی روکار معمولاً هزینه کمتری نسبت به سیمکشی توکار دارد. همچنین، زمان نصب و تعمیر در این روش کمتر است، زیرا نیازی به تخریب و بازسازی دیوارها نیست.
3. امکان اضافه کردن خروجی برق: با استفاده از سیمکشی روکار، میتوان به راحتی خروجی برق جدیدی را اضافه کرد بدون نیاز به تخریب دیوارها و تغییرات بزرگ در سیستم برقی.
معایب سیمکشی روکار:
1. ظاهر ظاهری: با استفاده از سیمکشی روکار، سیمها و اتصالات بصورت آشکار در دیوارها قرار میگیرند که ممکن است ظاهر ظاهری فضا را تحت تأثیر قرار دهد و جلوه زیبایی را کاهش دهد.
2. محدودیت در تغییرات بعدی: با استفاده از سیمکشی روکار، امکان تغییرات بعدی در سیستم برقی ممکن است محدود شود. زیرا تغییر در مسیر سیمها و اتصالات بعد از نصب دشوارتر است.
3. حفاظت ناکافی: در سیمکشی روکار، سیمها و اتصالات بدون پوشش دیواری قرار دارند، که ممکن است از تماس غیرقصدی، آسیب فیزیکی و تأثیرات محیطی مورد آسیب قرار بگیرند. بنابراین، حفاظت ناکافی میتواند خطر برای سیستم برقی و افراد باشد.
با توجه به مزایا و معایب سیمکشی روکار، قبل از تصمیم گیری برای نصب سیستم برقی ساختمان، باید نیازها و محدودیتهای خود را مورد بررسی قرار داده و روش مناسب را انتخاب کنید. همچنین، همواره بهتر است برای نصب و تعمیر سیستم برقی ساختمان، از تکنسین مجرب و صلاحیت دار استفاده کنید.
سیم کشی برق ساختمان با روش توکار
به عکس روش قبل، در اینجا همه سیم ها و اتصالات درون لوله های فلزی و پی و سپس درون دیوارها قرار می گیرند و یا مستقیماً از زیر گچ یا سیمان عبور می کنند. در نتیجه، ظاهر نهایی کار تحت تأثیر قرار نمی گیرد.
با توجه به قابلیت استفاده از سیم ها و اتصالات استاندارد تا نمونه های مقاوم و چند لایه، سیم کشی توکار بسیار انعطاف پذیر است و برای انواع پروژه های اداری، تجاری و غیره مناسب است، به ویژه برای محیط های مسکونی که زیبایی و امنیت بسیار مهم است.
انواع سیم کشی ساختمان به روش توکار در سه دسته قرار می گیرند:
طبقهبندی انواع سیمبرداری ساختمان با روش جعبه فیوز
در این روش نوین و متفاوت، سیستم برق هر بخش از ساختمان به طور مجزا نصب و اجرا میشود. از جعبه فیوز یا به اصطلاح تابلو برای توزیع مناسب برق به بخشهای مختلف و مدیریت آن استفاده میشود. در ابتدا، سیمها از داخل جعبه فیوز عبور میکنند و بر اساس نوع و میزان نیاز به جریان الکتریکی، انجام میشود.
در صورت استفاده از سیمبرداری ساختمان با جعبه فیوز، باید به دو نکته برای نصب آنها توجه شود:
1. جعبه فیوز باید در مکانی نصب شود که به تابلوی مرکزی برق ساختمان دسترسی داشته باشد.
2. محل نصب جعبه فیوز باید دسترسی آسان برای تغییرات و تعمیرات را تضمین کند.
سیم کشی ساختمان با روش جعبه تقسیم
به دلیل وجود تجهیزات پیشرفتهتر و روشهای سادهتر برای عیبیابی، سیم کشی با جعبه یا قوطی تقسیم به عنوان یک روش قدیمی شناخته میشود، اما هنوز هم کاربرد دارد.
در این روش، سیمها از داخل لولههای برق به صورت افقی (روی دیوارها) عبور میکنند و سپس در جعبههای تقسیم (که بالای کلیدها و پریزها و به فاصله 30-40 سانتیمتری از سقف نصب میشوند) تقسیم میشوند.
سیم کشی ساختمان با روش جعبه کلید و پریز
در این روش، به جای جعبه تقسیم، از قوطی یا جعبه کلید و پریز استفاده میشود. فضایی با اندازه مناسب برای جایگذاری کلید و پریز مشخص میشود تا سیمها به راحتی درون جعبه قرار گیرند. عمق جایگذاری این جعبهها در دیوار نیز توسط استانداردهای مربوطه تعیین شده است.
میان انواع سیم کشی ساختمان، این روش مزایای بارزی دارد؛ به عنوان مثال، به دلیل قرار گرفتن جعبه درون دیوار، زیبایی ساختمان را به خطر نمیاندازد. همچنین، برای انجام تغییرات و عیبیابی، کافیست پیچهای کلید و پریز را باز و روکش آنها را جدا کنیم تا به سیمها دسترسی پیدا کنیم.
سیم کشی ساختمان با استفاده از این جعبهها چند نکته مهم دارد، از جمله:
1. در این روش سیمهای روشنایی جدا از سیمهای پریز برق نصب میشوند.
2. در صورت استفاده از کلید و پریز تکپل یا تکخانه، باید قوطیها را در هنگام نصب با رابط به یکدیگر متصل کنیم. اما در صورت استفاده از نمونههای چندخانه، قوطیها بدون رابط به یکدیگر وصل میشوند.
یکی از بخشهای اساسی در آموزش سیم کشی ساختمان مرتبط با این موضوع است که فرد باید اطلاعاتی درباره نوع کابل و شماره آن را که برای هر بخش از ساختمان استفاده میشود، بدست آورد. همه این اطلاعات در ضوابط و مقررات مرتبط با ساختمان تعریف شدهاند که در ادامه به موارد کلیدی آنها اشاره میکنیم:
کابل اصلی (که برق را از کنتور به جعبه فیوز هر واحد منتقل میکند):
کابل 3 رشته با شماره 6 مناسب برای کنتور تک فاز 32 آمپر
کابل 5 رشته با شماره 4 مناسب برای کنتور تک فاز 15 آمپر
کابل 5 رشته با شماره 4 مناسب برای کنتور تک فاز 25 آمپر
کابل 5 رشته با شماره 6 مناسب برای کنتور تک فاز 32 آمپر
کابل 3 رشته با شماره 10 مناسب برای کنتور تک فاز 50 آمپر
کابل 5 رشته با شماره 16 مناسب برای کنتور تک فاز 50 آمپر
روشناییها (مانند لامپ، لوستر، هالوژن و ...): سیم 3 رشته با شماره ۱٫۵. همچنین، بهتر است رنگ سیمهای ارتباطی و بازگشتی متفاوت باشد تا در زمان نصب کلیدها، سیمها به راحتی تشخیص داده شوند. به عنوان مثال، سیمهای ارتباطی رنگ قرمز و آبی و سیمهای بازگشتی رنگ قهوهای و آبی باشند.
پریزها (مانند آشپزخانه، اتاق خواب، هال و ...): سیم 3 رشته با شماره ۲٫۵
سیم آیفون: سیم ۸ رشته (۴ زوج) با شماره 0.6
سیم آنتن: کابل کواکسیال با مقاومت ۷۵ اهم
کولر آبی:
سیمی که از کولر به سمت پشت بام میرود: کابل 4 رشته مفتولی و در صورت نصب شدن چاه ارت در ساختمان، کابل 5 رشته مفتولی (زیرا یک رشته اضافی برای ارت به بدنه کولر وصل میشود)
سیمی که از کلید کولر به جعبه فیوز میرود: سیم با شماره ۲٫۵ (اگرچه سیم با شماره ۱٫سیمهای مناسب برای نصب برق در هر بخش
یکی از بخشهای اساسی در آموزش کابلکشی ساختمان مربوط به این مسئله است که فرد باید بداند کدام نوع سیم با شماره مشخص برای هر بخش از ساختمان استفاده کند. تمام این اطلاعات در قوانین و مقررات مرتبط با ساختمان تعریف شدهاند که در ادامه به مهمترین آنها اشاره خواهیم کرد:
کابل اصلی (برای انتقال برق از کنتور به جعبه فیوز هر واحد):
- کابل 3 رشته با شماره 6 برای کنتور تکفاز 32 آمپر
- کابل 5 رشته با شماره 4 برای کنتور تکفاز 15 آمپر
- کابل 5 رشته با شماره 4 برای کنتور تکفاز 25 آمپر
- کابل 5 رشته با شماره 6 برای کنتور تکفاز 32 آمپر
- کابل 3 رشته با شماره 10 برای کنتور تکفاز 50 آمپر
- کابل 5 رشته با شماره 16 برای کنتور تکفاز 50 آمپر
روشناییها (مانند لامپها، لوسترها، هالوژنها و ...):
- سیم 3 رشته با شماره ۱٫۵. همچنین، بهتر است سیمهای ارتباطی و برگشتی با رنگهای متفاوت علامتگذاری شوند تا در هنگام نصب کلیدها، سیمها به راحتی تشخیص داده شوند. به عنوان مثال، سیمهای ارتباطی با رنگ قرمز و آبی و سیمهای برگشتی با رنگ قهوهای و آبی علامتگذاری شوند.
پریزها (در آشپزخانه، اتاق خواب، هال و ...):
- سیم 3 رشته با شماره ۲٫۵
سیم آیفون:
- سیم ۸ رشته (۴ زوج) با شماره 0.6
سیم آنتن:
- کابل کواکسیال با مقاومت ۷۵ اهم
کولر آبی:
- سیمی که از کولر به سمت پشت بام میرود: کابل 4 رشته مفتولی و در صورت نصب شدن چاه ارت در ساختمان، کابل 5 رشته مفتولی (زیرا یک رشته سیم اضافی برای ارت به بدنه کولر وصل میشود)
- سیمی که از کلید کولر به جعبه فیوز میرود: سیم با شماره ۲٫۵ (اگرچه سیم با شماره ۱٫۵ نیز میتواند برای این منظور استفاده شود، اما برای اطمینان بیشتر و حفظ استانداردهای ایمنی، استفاده از سیم با شماره ۲٫۵ توصیه میشود.
بعد از سیمهای پمپ آب و فن کولر، ممکن است نیاز به سیمهای دیگری نیز باشد. به عنوان مثال:
- سیم سوئیچ کنترل: این سیم برای اتصال کلید کنترل کولر به مدار برق استفاده میشود. این کلید کنترل میتواند شامل سیمهای تغذیه (مثبت و منفی) و سیمهای کنترل (مانند سیم روشن/خاموش کردن، تنظیم سرعت و غیره) باشد. نحوه اتصال و تعویض سیمهای کنترل به دستورالعمل کولر وابسته است.
- سیم قطعه حفاظت حرارتی: برخی از کولرهای
به طور کلی، برای نصب برق در هر بخش از ساختمان، باید رعایت کابلها و سیمهای مشخص شده در ضوابط و استانداردهای مربوطه را رعایت کنید. همچنین، برای اطمینان از انتخاب صحیح سیمها و کابلها، بهتر است با یک متخصص برق مشورت کنید تا نیازهای خاص ساختمان شما را بررسی و توصیههای لازم را ارائه دهد.
تجهیزات و ابزارهای ضروری برای نصب سیمکشی
پیشتر به "تجهیزات ضروری برای سیمکشی ساختمان" به طور کامل پرداخته بودیم. در اینجا تنها به صورت خلاصه به معرفی آنها میپردازیم. جعبه ابزار یک الکتریکیسین شامل این ابزارها است:
طناببر برای بریدن سیمهای برق و همچنین نگهداری، خم کردن و پیچیدن آنها
شکافزن برای قطع کردن سیمها و همچنین کابلهای برق. این ابزار در برخی موارد برای لخت کردن سیمها استفاده میشود، اما به دلیل خطر آسیب رساندن به سیم، توصیه نمیشود.
لختکن برای برداشتن پوشش سیمها بدون آسیب رساندن به آنها و برقراری اتصال بین دو یا چند سیم
قلاویز باریک برای قطع کردن، خم کردن و پیچیدن سیمها در صورتی که فضای کافی برای دست و ابزارهای دیگر وجود نداشته باشد.
استوانهسنج برای اندازهگیری دقیق فواصل که در فرایند سیمکشی ساختمان بارها لازم است.
تراز برای نصب صحیح کلیدها و پریزها و... در محل خود، میتوان از ترازهای لیزری یا لولهای استفاده کرد.
چندمنظوره برای اندازهگیری ولتاژ، جریان برق و مقاومت الکتریکی، بررسی و تشخیص نوسانات برق و منبع آن.
فازمتر برای بررسی وجود جریان در سیمها.
بلوک ترمینال برای برقراری ارتباط بین سیمها با استفاده از پیچ در تابلوی توزیع برق.
بابین (تابهالکترومغناطیسی) برای ذخیره برق در مدارها هنگامی که جریان الکتریکی کاهش یافته است.
مفصل برای اتصال لوله به بخشهای مختلف مانند جعبه تقسیم و تابلوی فیوز یا اتصال دو لوله با قطر یکسان به یکدیگر.
چسب برق برای برقراری ارتباط بین سیمها و عایق کردن آنها.
آزمایشگر ولتاژ (تستر ولتاژ) در مدلهای دستی و خودکار برای تشخیص و اندر اصطلاحات متفاوت، متن زیر را بازنویسی کردهام:
قبلاً در مورد "تجهیزات ضروری برای سیم کشی ساختمان" صحبت کرده بودیم. اکنون فقط به طور خلاصه آنها را معرفی میکنیم. جعبه ابزار یک الکتریکیسین شامل این ابزارها میشود:
کاشیبر برای قطع کردن کابلها و همچنین نگهداری، خم کردن و پیچیدن آنها
پارچهبست برای قطع کردن کابلها و همچنین سیمهای برق. این ابزار گاهی برای لخت کردن سیمها نیز استفاده میشود، اما به دلیل خطر آسیب دیدن سیم، توصیه نمیشود.
سیمچین برای برداشتن پوشش کابلها بدون آسیب رساندن به آنها و برقراری اتصال بین دو یا چند کابل
فنر ریز برای قطع کردن، خم کردن و به هم پیچیدن سیمها در صورتی که فضای کافی برای دست و ابزارهای دیگر وجود نداشته باشد.
اندازهگیر برای اندازهگیری دقیق فواصل که در فرایند کابلکشی ساختمان بارها لازم است.
تراز برای نصب صحیح سوکتها و پریزها و... در محل خود، میتوان از ترازهای لیزری یا لولهای استفاده کرد.
چندمنظوره برای اندازهگیری ولتاژ، جریان برق و مقاومت الکتریکی، بررسی و تشخیص نوسانات برق و منبع آن.
فازمتر برای بررسی وجود جریان در سیمها.
بلاک ترمینال برای برقراری ارتباط بین کابلها با استفاده از پیچ در تابلوی توزیع برق.
بابین (بابین الکترومغناطیسی) برای ذخیره برق در مدارها هنگامی که جریان الکتریکی کاهش یافته است.
مفصل برای اتصال کابل به قسمتهای مختلف مانند جعبه تقسیم و تابلوی فیوز یا اتصال دو کابل با قطر یکسان به یکدیگر.
چسب برق برای برقراری اتصال بین کابلها و عایق کردن آنها.
آزمایشگر ولتاژ (تستر ولتاژ)
با توجه به نوع پروژه و نیازمندیهای آن، نصب برق در یک واحد ساختمانی در سه مرحله اصلی (هنگام ساخت اجزای ساختمان مانند دیوار، هنگام نازککاری یا پس از نقاشی و کفپوش) انجام میشود و با رعایت مراحل زیر پیش میرویم:
طراحی نقشه برق ساختمان
ابتدا باید توسط مهندس ناظر، نقشه سیمکشی واحد تحت نظر طراحی شود و با رعایت ضوابط ملی ساختمان (بخش ۱۳) انجام گیرد. هدف این نقشه، ارائه جزئیات کاملی از سیستم برق یک واحد (مانند روشنایی، سوکت و پریز، آنتن مرکزی، سیستم تهویه مطبوع، جعبه تقسیمی، جعبه فیوز، برق اضطراری، اعلام حریق، دوربین مداربسته، آیفون، تلفن و ...) و موقعیت آنها در ساختمان است.
پس از طراحی این نقشه، نصاب برق آن را مطالعه کرده و کار خود را با توجه به آن آغاز میکند. بدیهی است که طراحی حرفهایتر این نقشه، نتیجه کار با کیفیت بالاتر و افزایش سرعت پیشرفت پروژه را به همراه خواهد داشت.
نقشه برق ساختمان به سه شکل شماتیک، گرافیکی و گزارشی طراحی میشود، که شکل شماتیک به عنوان رایجترین حالت مورد بررسی قرار میگیرد.
یک نقشه کامل و جامع شامل موارد زیر است:
نقشه پلان ها
در حوزه نقشهکشی برق، چند نقشه ی پلان داریم. دلیل طراحی چند برنامه این است که ترسیم همه عناصر و جزئیات در یک نقشه برنامه، آن را بسیار پرهیز و ابهامزا میکند و باعث خطا در خواندن نقشه میشود. این برنامهها عبارتند از:
پلان تجهیزات
که در آن نحوه تنظیم وسایل برقی (و غیر برقی) تعیین میشود، تا وظیفه برقرسانی به آنها مشخص شود. به عنوان مثال، اگر میخواهیم تلویزیون در مکان خاصی قرار گیرد، باید روشنایی برق و آنتن برای آن پیشبینی شود و موارد مشابه. یا اگر میخواهیم تخت در مکانی قرار بگیرد، حتماً باید یک یا دو پریز برق برای آن در نظر گرفته شود.
به این ترتیب برای نصب سیمکشی ساختمان به شکلی حرفهای، برنامه معماری شامل آشپزخانه، اتاق خواب، حمام و ... با تنظیم تجهیزات مشخص میشود.
علاوه بر محل قرارگیری کمد دیواری، تخت خواب، شستشو، توالت، دوش، اجاق گاز، سینک ظرفشویی، ماشین لباسشویی و ... در بخشهای مختلف یک واحد، شرایطی مانند خشک یا مرطوب بودن نقاط هم در تنظیم تجهیزات برقی و در نهایت سیمکشی ساختمان بسیار اهمیت دارد.
پلان روشنایی
در این برنامه ابتدا موقعیت قرارگیری وسایل الکتریکی مانند سوییچها و لامپها تعیین میشود، سپس ارتباط آنها با یکدیگر و با تابلوی تقسیم مشخص میگردد. قرار دادن هر یک از این عناصر نکات و اصول مشخصی دارد؛ به عنوان مثال:
موقعیت بهینه برای لامپهای سقفی در هر فضا در مرکز آن قرار میگیرند که با ترسیم قطرها تشخیص داده میشود. اگر فضای موردنظر را با L نشان دهیم، باید به شکل دو مربع جداگانه به آن رسیدگی شود.
در هنگام چیدن لامپها باید به شدت نور موردنیاز (با واحد "لوکس") در هر اتاق توجه شود. به عنوان مثال، شدت نور مناسب برای سالن پذیرایی و آشپزخانه 200 لوکس است، برای اتاق خواب 100 لوکس و غیره. این مسئله برای سیمکشی، به ویژه در آشپزخانه، بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا این فضا نه تنها نور سقفی ندارد بلکه نور دیواری، هالوژن و سایر منابع نوری را هم میتوان استفاده کرد.
در صورت وجود ستون در هر نقطه از نقشه، نمیتوان سیمکشی را از درون آن عبور داد یا سوئیچی روی آن نصب کرد و ...
در اتاقهای خواب، نور سقفی با استفاده از سوئیچ کنار در روشن و با سوئیچ کنار تخت خاموش میشود.
زیرا نور سقفی سالن و پذیرایی معمولاً با چراغ لوستر اجرا میشود و چراغ لوسترها معمولاً دارای دو گروه لامپ هستند، باید برای آنها سوئیچ دوپل در نظر گرفته شود. برای نورهای مخفی زیر سقف، یک سوئیچ تکپل کافی است.
سوئیچ نورهای سرویسهای بهداشتی نزدیک درب نصب میشود. همچنین خود نورها باید دارای درجه حفاظت IP44 یا بالاتر باشند تا در برابر رطوبت آب محافظت شوند.
بعد از قرار دادن این وسایل، برای هر فضا، مداربندی مربوطه انجام میشود. سیمکشی ساختمان به معنای اتطلاع دادن مجموعهای از تجهیزات برقی به یکدیگر است، به طوری که یک منبع اصلی برق را به آنها ارائه دهد و دارای وسایل حفاظتی مشخصی باشد.
در هر فضا (اتاق خواب، راهرو، ورودی واحد، سرویسهای بهداشتی، حیاط و ...)، مداربندیها با رنگ سبز مشخص میشوند. سپس، واسطههایی با رنگ صورتی برای اتصال سوئیچهای مداربندی به یکدیگر استفاده میشود و در نهایت با یک پیکان به تابلو وصل میشوند.
در آموزش سیمکشی ساختمان، مداربندیها هم مجموعهای از نکات و قوانین را در بر دارند که برای جلوگیری از طولانی شدن بحث، به آنها پرداخته نمیشود. برای کسب اطلاعات بیشتر، میتوانید به صورت جداگانه جستجو کنید یا مبحث 13 مقررات ملی ساختمان را مطالعه نمایید.
پلان پریز برق
این نقشه موقعیت نصب پریزها را نمایش میدهد. در این مرحله از سیمکشی برق، نقشه تجهیزات بسیار مفید است. هنگامی که موقعیت وسایل برقی (و غیر برقی) مشخص باشد، به راحتی میتوان محل و تعداد پریزهای موردنیاز را محاسبه کرد.
در همه فضاها، به استثنای آشپزخانه و سرویس بهداشتی، پریزها باید در نقاطی نصب شوند که فاصله آنها از لبههای اطراف بیشتر از ۵/۱ متر نباشد، بدون در نظر گرفتن درها و پنجرههایی که از زمین شروع میشوند.
در پایان، پریزهای برق به مداربندی وصل میشوند. مدار پریز نباید دارای واسطه سهتایی باشد و باید تنها به پریز اصلی برق رسانی شود (مشابه مدار نورپردازی). تمدید مدار پریز برق فقط از انتهای آن ممکن است.
همه پریزها، از سهفاز تا تکفاز، باید به سیم ارت متصل شوند. برای بررسی جزئیات بیشتر، به مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان مراجعه نمایید.
پلان تلفن و آنتن
به عکس نقشههای قبلی، این نقشه و مدار آن در سیمکشی ساختمان، به عنوان یک سیستم جریان ضعیف محسوب میشود. و طبق مقررات ملی ساختمان، مدارهای سیستمهای جریان ضعیف باید به صورت جداگانه نقش برجستهای داشته باشند.
با توجه به اینکه تمامی تلفنها دارای یک گوشی شارژی میباشند، پریزهای تلفن در کنار حداقل یک پریز برق قرار میگیرند. توصیه میشود یک پریز تلفن در نزدیکی پیشخوان آشپزخانه قرار گیرد.
مدار پریز تلفن در هر طبقه به وسیلهی یک جعبه تقسیم، در راهپله همان طبقه وصل میشود. آن جعبه تقسیم نیز به وسیلهی یک جعبه تقسیم طبقه پایینتر و در نهایت جعبه تقسیم طبقه اول به جعبه تقسیم ترمینال اصلی وصل میشود.
موقعیت پریز آنتن در سیمکشی ساختمان نیز در همین نقشه نمایش داده شده و با توجه به مکان تلویزیون مشخص میشود.
نمودار تابلوها
در ادامه مراحل سیمکشی و نقشهکشی برق ساختمان، به نمودار بوردها میرسیم. برقی که از کابلهای خارج از واحد به بورد اصلی ساختمان (بورد کنتور) میرسد، معمولاً با بوردهای تقسیم و بوردهای توزیع مشترک بین طبقات و واحدهای مختلف توزیع میشود.
بنابراین، در یک ساختمان مسکونی از سه نوع بورد برق استفاده میشود. این بوردها از نظر نقشههای شماتیک یکسانی برخوردارند و معمولاً با استفاده از نمودارهای خطی ترسیم میشوند و با علائم و اعداد کنار هر عنصر مدار تکمیل میشوند:
بورد اصلی یا کنتور (Main Distribution Panel - MDP): تعداد کنتورها در این بورد براساس تعداد واحدها و مصرف آنها تعیین میشود. این بورد در ورودی ساختمان نصب میشود و کارشناس برق شرکت مصرف برق، اطلاعات مصرف هر واحد را از آن بورد خوانده و ثبت میکند.
بورد مشترک (General Panel - GP): این بورد برای مصارف مشترک بین تمام واحدهای یک ساختمان استفاده میشود و تمام مصرفکنندگان برق از طریق آن تغذیه میشوند؛ این مصارف شامل روشنایی راهپلهها و پارکینگ، آیفون، آنتن مرکزی، آسانسور و... میباشد. این بورد در دیوار راهپله یا پیلوت ساختمان نصب میشود.
بورد تقسیم (Distribution Panel - DP): این بورد برای مدارهای روشنایی، کلیدها، پریزها و... در یک واحد مسکونی در نظر گرفته میشود. مزیت این بوردها در سیمکشی این است که در صورت بروز خطا، فقط بخشی که به آن متصل شده است از مدار جدا میشود و سایر بخشهای ساختمان بدون برق نمیمانند. نمودار این بوردها در نقشه پلان پریزها نشان داده شده و در ورودی آپارتمان یا آشپزخانه نصب میشود.
نمودارهای رایزر
رایزر (Elevator) به مسیرهای عمودی و افقی حرکت تاسیسات اشاره دارد. در بحث اصول سیمکشی ساختمان، حجم زیادی از این حرکتهای عمودی و افقی در راهپلهها رخ میدهد. زیرا نمیتوان این مدارها و ارتباطات را به خوبی در پلانها نشان داد، از نمودار ترقیهکننده (نمودار رایزر) استفاده میکنیم.
مشابه نقشه پلانها، نمودارهای رایزر شامل چندین مدار میشوند:
نمودار رایزر آنتن مرکزی: برای نمایش ارتباط درست بین وسایل آنتن مرکزی در پلانهای راهپلهها
نمودار رایزر سیستم تلفن: برای نمایش ارتباط جعبههای تقسیم تلفن از همکف و بین طبقات
نمودار رایزر سیستم آیفون: برای نمایش مسیرهای جداگانه گوشیها و رسیدن آنها به همکف
نمودار رایزر روشنایی راهپله: برای نمایش ارتباطات برق کشی بین تجهیزات هر طبقه
نمودار رایزر تابلوهای توزیع و تقسیم برق: که توزیع برق و ارتباط تابلوها را در کل ساختمان نشان میدهد، و شامل تمامی انواع تابلوهایی است که قبلاً معرفی کردیم.
طرحواره خرپشته
جزئیات
نمودار تفصیل (Detail) برشهایی از عملیات ساختمانی ضروری در نقشههای تاسیسات الکتریکی را نشان میدهد، که مصالح استفادهشده و روشهای اتصال در آن بیان میشوند. اصلیترین جزئیات در نقشه سیمکشی الکتریکی، تراشه زمین و روش عبور کابل است.
توضیحات
در نقشههایی که بررسی کردیم، از نمادها و شمارهگذاری برای علامتگذاری و آدرسدهی استفاده میشود. نام نقشهها هم واضح است. با این حال، برخی موارد که در نقشهها قابل نمایش نیستند، باید به صورت کتبی توضیح داده شوند.
به عنوان مثال، در مجموعه نقشهها میتوان رنگ سیمها را مشخص کرد؛ همچنین، میتوان آن را در پانوشت نقشه توضیح داد. برخی نکات و مراحل مهم در سیمکشی که اهمیت بالایی دارند، معمولاً در توضیحات مجدداً بیان میشوند.
به عملکرد حساسترین بخشهای سیمکشی پی بردیم. از این نقطه به بعد، فعالیتها عملیتر و نسبتاً مستقیمتر میشوند. تکنسین برق در این مرحله، مکان نصب کلیدها و پریزها و فاصله آنها از زمین را با استفاده از خطوط تراز مشخص میکند. این مرحله پیشنهادی برای مرحله بعدی است و در واقع مقدمهای برای نصب کلیدها، پریزها، جعبههای تقسیم و فیوز است.
این اندازهگیری (و در واقع ترازبندی) با استفاده از شیلنگ تراز صورت میگیرد. برای استفاده از این ابزار، یک فرد اندازه اصلی را با دستگاه تراز نگه میدارد و فرد دیگر به تعداد لازم اندازهگیری را انجام میدهد. عملاً او شیلنگ را بالا و پایین حرکت داده تا سطح آب در دو سر آن یکسان شود.
توجه: هنگام استفاده از شیلنگ تراز، فقط یک فرد انگشت خود را بر روی شیلنگ قرار میدهد تا آب خارج نشود. اگر هر دو فرد این کار را انجام دهند، اندازهها تغییر خواهند کرد.
با استفاده از این وسیله، دو سر هر دیوار مشخص میشود و با استفاده از ریسمان رنگی یک خط عمودی کشیده میشود. این کار باعث تعیین دقیق فاصله پریزها از زمین (ارتفاع آنها) میشود. البته همانطور که اشاره کردیم، ابزارهای پیشرفتهتری هم برای انجام این کار وجود دارد مانند تراز لیزری که سرعت و دقت کار را چند برابر میکند.
تعیین این فواصل اختیاری نیست و دارای استانداردهای خاص خود میباشد. اصول مهم در سیمکشی ساختمان در این مرحله، که به این فواصل مربوط میشوند، عبارتند از:
- ارتفاع کلیدهای ساختمانی (روشنایی، کولرها و ...): 110 تا 120 سانتیمتر
- ارتفاع پریزهای برق، تلفن و آنتن: 30 تا 40 سانتیمتر
- ارتفاع پنل و گوشی آیفون: 140 تا 150 سانتیمتر
- فاصله جعبه فیوز از لولههای گاز و آب: 1 متر
- فاصله آویز لامپها از سقف: 30 تا 50 سانتیمتر
- فاصله قوطیها از چارچوب ساختمان: 15 تا 25 سانتیمتر
بهکمک این روش، دو سر هر دیوار مشخص میشوند و با استفاده از ریسمان رنگی یک خط مرجع کشیده میشود. این روش باعث تعیین دقیق فاصله پریزها از زمین (ارتفاع آنها) میشود. البته باید ذکر کنیم که ابزارهای پیشرفتهتری نیز برای این کار موجود است، به عنوان مثال تراز لیزری که سرعت و دقت کار را چند برابر افزایش میدهد.
تعیین این فواصل انتخابی نیست و دارای استانداردهای خاص خود است. اصول مهم در سیمکشی ساختمان در این مرحله، که به این فواصل مربوط میشوند، عبارتند از:
- ارتفاع کلیدهای ساختمانی (روشنایی، کولرها و ...): 110 تا 120 سانتیمتر
- ارتفاع پریزهای برق، تلفن و آنتن: 30 تا 40 سانتیمتر
- ارتفاع پنل و گوشی آیفون: 140 تا 150 سانتیمتر
- فاصله جعبه فیوز از لولههای گاز و آب: 1 متر
- فاصله آویز لامپها از سقف: 30 تا 50 سانتیمتر
- فاصله قوطیها از چارچوب ساختمان: 15 تا 25 سانتیمتر
اصول صحیح نصب کلیدها و پریزها از جمله معیارهای اساسی برای ارزیابی مهارت یک تکنسین برق در سیمکشی ساختمان است. مهم است که بدانید که در بیشتر موارد، استفاده از هزینههای بسیار کم برای این پروژهها حتماً به صورت غیرقانونی باعث نصب غیرمنظم کلیدها و پریزها خواهد شد.
بعد از تعیین فاصله کلیدها، پریزها و ... از زمین و سایر سطوح، باید مناطقی که لولههای فلکهای و جعبههای برق در آنها در دیوار نصب خواهند شد را با عمق و عرض مناسب کاشت سرنبیل کنیم، برای مثال:
عرض شکاف باید متناسب با جمع عرض لولههایی باشد که در آن بعداً نصب خواهند شد. البته برای نصب ساپورت کنار لولهها، عرض شکاف معمولاً یک یا دو سانتیمتر بیشتر در نظر گرفته میشود.
در هنگام شیارزنی ، نباید بیش از نصف ضخامت دیوار را برداشت کنیم.
عمق شیارها باید به اندازهای باشد که لولهها حداقل ۱.۵ سانتیمتر زیر سطح نهایی دیوار قرار بگیرند (در اتاقهای خواب و پذیرایی).
در گذشته، این کار به روش سنتی و با استفاده از تیشههای برقکاری، چکش و قلم انجام میشد. اما به دلیل وجود ابزارهای مدرنتر، اکنون از دو روش دیگر در مراحل سیم کشی استفاده میشود:
شیارزن: این ابزار کاربردی در کاشت محل قرارگیری لولهها و جعبهها به طور بسیار دقیق عمل میکند. شیارزن به دو نوع تکتیغه و دوتیغه در بازار موجود است. نوع دوتیغه قابل تنظیم است و میتوان اندازهی خاصی برای برش روی دیوار به آن تنظیم کرد.
بتنکن یا هیلتی: این ابزار یک چکش برقی قوی و حساس است که به راحتی میتواند بتن و آجر را بشکافد.
هر یک از این ابزارها به اندازهها و مدلهای مختلف (با کاراییهای متفاوت) در بازار موجودند و سرعت کار در انجام سیم کشی ساختمان به روش توکار را به شدت افزایش میدهند.
در ادامه گامهای آموزش سیمکاری ساختمان به مرحله استوکگذاری میرسیم. هنگامی که عمل کندهکاری به پایان رسید، باید استوکهای کلید و پریز را در شیارهای ایجادشده روی دیوار نصب کنیم. برای این منظور، استوکها را باید با گچ در محل خود محکم کنیم.
مهمترین نکات این مرحله شامل همسطحی استوکها با دیوار هنگام نصب (بدون بروز هر گونه بیرونزدگی) و همترازی آنها با خط تراز است. برای اطمینان از این مسئله، میتوانیم از ابزار تراز استفاده کرده و استوکها را به صورت عمودی و افقی بررسی کنیم. همچنین، فاصله بین هر استوک و استوک بعدی باید استاندارد باشد تا هنگام نصب هیچ مشکلی به وجود نیاید.
بعد از استوکگذاری، لولهها طبق طرح در شیارهای ایجادشده قرار میگیرند. با انجام زانویی یا خم زدن (حداکثر چهار بار ۹۰ درجه)، لولهها به لولههای کف متصل شده و تا زیر کلید و پریزها هدایت میشوند. در این مرحله، باید تعداد کافی لوله برای تمام ورودیها و خروجیها استفاده شود تا سیمهای برق، تلفن، آیفون، آنتن و غیره به صورت جداگانه از داخل لولهها عبور کنند.
لولههای برق باید سیمها را در برابر ضربه، حرارت و سایر عوامل خارجی محافظت کنند و سیمهای برق، تلفن و آنتن را به نقاط مختلف هدایت کنند. تعداد و روش لولهکاری به نوع برق کشی و نقشه تاسیساتی متفاوت است. همچنین، لولهها انواع متنوعی دارند (مانند گالوانیزه، فلزی، پلاستیکی، PVC) و برقکاران با توجه به عوامل مختلف به یک نوع خاص مراجعه میکنند.
در حال حاضر، بیشتر از لولههای پی وی سی و پلیکا ۲۰ غیرسوز (خشک یا انعطافپذیر) در پروژهها استفاده میشود؛ قطر لولهها نیز به ضخامت سیمها و توانمود میکنم که قسمت دیگر متن شما بریده شده است. اما براساس اطلاعاتی که در اختیار دارم، میتوانم دربارهٔ مراحل بعدی سیمکاری ساختمان توضیح دهم.
مرحلهٔ بعدی پس از استوکگذاری و لولهکاری، نصب جعبههای کشویی و سوییچها است. جعبههای کشویی برای قرار دادن سیمهای برق و اتصال آنها به پریزها و سوئیچها استفاده میشوند. برای نصب جعبههای کشویی، ابتدا محل قرارگیری آنها را روی دیوار مشخص میکنید و سپس با استفاده از یک ابزار مناسب دیوار را باز میکنید تا جعبه آنجا نصب شود. سپس جعبه را در شیار قرار میدهید و با استفاده از پیچها یا ویسکوز جعبه را به دیوار متصل میکنید.
سوئیچها نیز برای کنترل روشنایی و روشنایی کم ساختمان استفاده میشوند. برای نصب سوئیچها، ابتدا محل قرارگیری آنها را در دیوار مشخص میکنید و سپس با استفاده از ابزار مناسب دیوار را باز میکنید تا سوئیچ در آنجا نصب شود. سپس سوئیچ را در شیار قرار میدهید و با استفاده از پیچها یا ویسکوز سوئیچ را به دیوار متصل میکنید.
مرحلهٔ بعدی شامل سیمبندی است. در این مرحله، سیمها به جعبههای کشویی، سوئیچها و پریزها متصل میشوند. برای انجام سیمبندی، ابتدا طول مورد نیاز سیم را اندازهگیری کرده و آن را برش میدهید. سپس با استفاده از ابزار مناسب، سر سیم را تمیز میکنید و آن را در جعبههای کشویی یا پریزها و سوئیچها قرار میدهید و با استفاده از پیچها یا ویسکوز سیم را به محل خود متصل میکنید.
همانگونه که مقالات آموزش سیمبافی ساختمان یادآوری میکنند، قبل از آغاز این مرحله باید قوطی کلیدها و پریزها را از هرگونه آلودگی پاک کنیم. لولههای اضافی را هم باید قطع کنیم. در ادامه، سیمها با مارپیچ سیمبافی از داخل لولهها عبور میکنند.
رنگ و اندازه سیمهایی که در این مرحله استفاده میشوند باید کاملاً استاندارد باشد؛ به عنوان مثال سیم زرد یا سبز برای ارت، سیم آبی برای نول و سیم دیگر برای فاز است. البته برخی ساختمانها ارت سیم ندارند. در این حالت تنها از سیمهای آبی و رنگ استفاده میشود. اندازه (شماره) سیمهای مناسب برای هربخش را نیز بررسی کردهایم.
این مرحله از سیمبافی ساختمان شامل چند عملیات دیگر نیز میشود، از جمله:
کابلبافی از داخل جعبه فیوزها و گذراندن آنها از سینی کابل
اتصالات سر سیمها درون قوطی کلید، جعبه فیوزها، روشناییها، ماهواره و آنتن
عایقکاری اتصالات با رزین حرارتی
این مراحل اصلی سیمکاری ساختمان را شامل میشود. البته توجه داشته باشید که بسته به نوع ساختمان و نیازهای خاص، ممکن است مراحل دیگری نیز به مراحل فوق اضافه شود
بستبندی (سیمبستبندی)
سیمبستبندی با هدف جلوگیری از عیوبی مانند اتصالی و قطعی برق در آینده انجام میشود و بسیار حائز اهمیت است. در اصول سیمافشانی ساختمان به روش جدید، پیش از بستبندی باید کابلافشانی برق جعبه فیوز و استفاده از بست، سینیگذاری و افشانی برق تا محل کنتور انجام شود. در مرحله بعدی هم تجهیزات الکترونیکی نصب میشوند.
معنی نصب تجهیزات الکترونیکی شامل چنین مواردی است:
بند کردن کلیدها و پریزها
نصب کلید کولر و تنظیم افقی آنها
بستبندی ترمینال برق
نصب آیفون و سیستم تلفن
نصب سنسورهای دود و تمیزکردن آنها
نصب سیستم هشدار حریق
نصب آنتن مرکزی و سوییچینگها
برای اینکه بستبندی به شکلی بینقص انجام شود، ابتدا باید سرچشمه سیمها را شناسایی کنیم. برای این کار باید با متر شاخص سر سیمها را حلقه بزنیم. خطها از سه سیم بست (زرد)، فاز (قرمز) و نول (آبی) تشکیل شدهاند.
برای تشکیل جعبه تقسیم واحد یا جعبه فیوز، از هر سر خط سیمهای زرد جمع میشوند و با یک ترمینال به یکدیگر متصل میشوند. همین کار برای سیمهای آبی نیز انجام میشود تا به ترمینال سیمهای نول تبدیل شوند. در صورت استفاده از کلید حفاظتی باید سیم نول اصلی را به ورودی فیوز، و خروجی نول فیوز را به سایر سیمهای نول متصل کنیم.
سیمهای قرمز (فاز) به همین شکل بستبندی نمیشوند. فاز ورودی باید به ورودی فیوز 25 آمپری وصل شود؛ از خروجی فیوز 25 آمپری به هریک از فیوزها هم یک شاخه گفته میشود تا تغذیه به طور کامل صورت پذیرد. در پایان سیمهای افشان فاز به خروجی هریک از فیوزها متصل میشوند.
توجه: ظرفیت فیوز برای کنتور ساختمان 25 آمپر، برایتکمیل پرسش کولر گازی و فیوز اصلی ساختمان 20 آمپر، برای پریزها 16 آمپر و برای روشنایی 10 آمپر است.
پس از اتمام مراحل سیمافشانی، تکنسین تاسیسات، کابل و علامتگذاری سیمها را بررسی میکند تا اشکالات احتمالی برطرف شوند.
مهمترین اصول کابلبندی ساختمان در هر مرحله را به طور خلاصه توضیح دادیم. در اینجا قصد داریم خطاهای رایج در این عمل را بررسی کنیم تا اطمینان حاصل شود پروژه شما از این خطاها جلوگیری شده است:
اشغال کردن دیوارها و نصب قوطیهای بی هدف
استفاده از کابلهای قدیمی یا معیوب، قوطیها و لولههای شکسته (عدم استفاده از لوله و لنتهای استاندارد برای مسیرهای بلند)
عبور چندین کابل با کاربردهای مختلف از داخل یک لوله
عدم استفاده از لنتها و چسبهای مخصوص در اتصالات و زانوها
عدم پوشش دادن جعبههای تقسیم در کابلبندی ساختمان
اتصال کابلهای برق خارج از جعبه برق
ازدحام کابلها در جعبه پریز یا برق که باعث افزایش دما و احتمال حریق میشود
استفاده از کابلهای رابط با مقاطع باریک
استفاده از لولهبندی به جای استفاده از اره و صاف نکردن طرفهای کابل
استفاده از جنسهای مختلف (مثلاً فولادی به جای پلاستیکی) بدون نصب جعبههای مخصوص در کابلبندی
پیچیدن کابلها به هم در نقاط اتصال و پوشاندن آنها با نوار چسب
نصب جعبههای برقی روی دیوار یا نزدیک به مواد آتشزا
انتخاب نادرست مدار قطعکننده (مدار قطعکننده استاندارد برای لوازم سنگین و بزرگ، مدار قطعکننده خطای زمین برای لوازم خانگی و محیطهای رطوبتی مانند حمام، مدار قطعکننده خطای جرقه برای محیطهای مسکونی و اداری)
اجرای سیم کشی ساختمان بدون استفاده از بست و گیرهها
سیمکشی برق ساختمان خود را به تخصصهای برجسته بسپارید
امیدواریم با مطالعه این راهنمای جامع با مراحل، اصول و جزئیات فنی برقکشی ساختمان بهتر آشنا شده باشید.
ما هم با شما همراهیم که افراد با مطالعه مقالات و تماشای ویدیوهای آموزشی سیمکشی ساختمان به یک نصاب برق ماهر و قابل اعتماد تبدیل نمیشوند. به ویژه در این حوزه که کوچکترین اشتباه در آن ممکن است منجر به خسارات مالی و حتی خطر جدی برای جان شود.
برای بهره مندی از تخصص و تجربه اشخاص متخصص و ماهر در این حوزه در شهر شما، درخواست خود را برای انواع عملیات سیمکشی ساختمانی در بستری به نام " نوژا سرویس" ثبت نمایید؛ قیمتها را مقایسه کنید؛ مدارک و سوابق هر تکنسین را مشاهده کنید؛ نظرات و امتیازها را بررسی کرده و بهترین فرد را استخدام نمایید.