آسیب نخاعی

آسیب نخاعی به خود نخاع یا بافت‌ها و استخوان‌های اطرافش صدمه وارد می‌کند. برحسب شدت آسیب، ممکن است عملکرد یا تحرک بخش‌های مختلف بدن از دست برود. درمان شامل جراحی، درمان دارویی و فیزیوتراپی است. روش جدیدتری نیز وجود دارد تا با تحریک اعصاب، کار آنها را برقرار کند.

 

ضایعه نخاعی چیست؟

 

نخاع، پیام‌ها را میان مغز و سایر نقاط بدن ارسال می‌کند. لایه‌های بافتی به نام مننژ و ستون فقرات که شامل استخوان‌های مهره است، طناب نخاعی را احاطه و از آن محافظت می‌کنند. اکثر ضایعات نخاعی به‌دلیل برخورد ناگهانی یا ضربه‌ای به مهره‌ها رخ می‌دهند. استخوان‌های شکسته ممکن است باعث آسیب به نخاع و اعصابش شوند. در موارد نادر، آسیب می‌تواند نخاع را به‌طور کامل قطع یا شکاف دهد.

 

آسیب نخاعی چگونه بر بدن تأثیر می‌گذارد؟

 

اگر آسیبی به نخاع وارد شود که باعث قطع ارتباط آن با مغز شود، بدن بسیاری از توانایی‌های حیاتی خود را از دست می‌دهد. آسیب نخاعی می‌تواند بر:

 

- عملکرد مثانه و روشنایی تأثیر بگذارد

- تنفس 

- ضربان قلب

- متابولیسم

- حرکت عضلات

- واکنش‌های واکنشی

- حس‌ها

 

آیا ضایعه نخاعی با آسیب ستون فقرات یکسان است؟

 

ضایعه نخاعی و آسیب ستون فقرات با هم تفاوت دارند. آسیب‌های ستون فقرات ممکن است به استخوان‌ها یا بافت‌های نرم ستون فقرات آسیب برساند اما لزوماً بر روی نخاع تأثیر نمی‌گذارد.

 

انواع آسیب های نخاعی:

 

کامل:

آسیب کامل باعث فلج کامل زیر سطح آسیب می‌شود. هر دو طرف بدن تحت تأثیر قرار می‌گیرند. می‌تواند منجر به فلج هر چهار اندام (کوادری پلژی) یا نیمه تحتانی بدن (پاراپلژی) شود.

 

ناقص: 

پس از آسیب ناقص، برخی توانایی‌ها در یک یا هر دو طرف بدن حفظ می‌شوند. مغز و بدن هنوز می‌توانند در مسیرهایی با هم ارتباط برقرار کنند.

 

 

 

علل و علائم آسیب نخاعی:

 

آسیب های نخاعی چگونه اتفاق می افتد؟

 

مهمترین دلایل احتمالی بروز آسیب نخاعی به شرح زیر است:

- تصادفات با وسایل نقلیه موتوری: بسیار شایع‌ترین عامل آسیب نخاعی هستند. 

- سقوط: سقوط از ارتفاع مانند سقوط از نردبان یا پله‌ها.

- جراحات ناشی از ابزارهای تیز و برنده مثل گلوله. 

- ضربات ورزشی: مخصوصاً در برخی ورزش‌های تماشایی و تمرین‌های سنگین بدنسازی.

- عوارض جراحی: اشتباه جراح یا عفونت بعد از جراحی.

 

علائم ضایعه نخاعی چیست؟

 

علائم آسیب نخاعی به نوع (کامل یا ناقص) و محل آسیب بستگی دارد. در صورت مشاهده یکی از موارد زیر بعد از آسیب، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:

 

- ضعف در بازوها و پاها

- کاهش حس در بازوها و پاها 

- از دست دادن کنترل مثانه و روده

- درد یا فشار شدید در گردن یا کمر

- توده‌های غیرعادی در امتداد ستون فقرات

- دشواری در تنفس

 

تشخیص و آزمایشات

ضایعه نخاعی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

در مواقع اضطراری، ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی ابتدا مطمئن می‌شود آسیب نخاعی بر تنفس یا ضربان قلب بیمار تأثیر نگذاشته است. سپس میزان عملکرد اعصاب را از طریق بررسی توانایی‌های حرکتی و حسی ارزیابی می‌کند. 

برخی آزمایشات تصویربرداری نیز می‌توانند در تشخیص کمک‌کننده باشند مانند:

- سی.تی اسکن
- مری
- اشعه X

در صورت وجود آسیب عصب محیطی، الکترومیوگرام انجام می‌شود تا فعالیت الکتریکی عضلات بررسی شود.

 

 

مدیریت و درمان ضایعه ی نخاعی

 

درمان فوری ضایعه نخاعی چیست؟

اگر آسیب به نخاع همراه آسیب‌های جدی‌سایربدن باشد، احتمالاً به جراحی اورژانسی نیاز است تا آسیب نخاع مهار شود. 

 

جراحی همچنین می‌تواند درمان‌هایی مانند جداسازی شکستگی استخوان یا برداشتن لخته خون را انجام دهد.

 

 

 

درمان طولانی مدت ضایعه نخاعی

 

اهداف درمان:

- افزایش استقلال و کیفیت زندگی

- کاهش خطر بیماری‌های مزمن 

- بازیابی عملکردهای عصبی در آسیب‌های جزئی

 

عوارض ممکن:

- مشکلات تنظیم فشارخون و دما

- بیماری‌های قلبی و ریوی

- اختلال کنترل مثانه و روده 

- فلج بازوها و پاها

- درد مزمن

- انقباض مفاصل

- اختلالات عملکرد جنسی

 

آیا پس از آسیب نخاعی به توانبخشی نیاز خواهم داشت؟

 

اکثر افراد مبتلا به آسیب نخاعی به توانبخشی و درمان‌های حرکتی نیاز دارند. این درمان‌ها می‌تواند:

 

- بستری (در طول بستری در بیمارستان) یا سرپایی (پس از بیمارستان) باشد.

 

توانبخشی به شما کمک می‌کند تا:

 

- از وسایل کمک‌رونده مانند ویلچر استفاده کنید

 

- توانایی‌های حرکتی مناطق زیر آسیب را بازیابی کنید

 

- مهارت‌های روزمره مانند لباس‌پوشیدن و استفاده از توالت را فراگیری کنید

 

بنابراین بله، بیشتر بیماران نیازمند توانبخشی هستند.

 

 

پروتزهای عصبی چیست و چگونه می‌توانند به آسیب نخاعی کمک کنند؟

 

پروتزهای عصبی که قطعات مصنوعی بدن هستند، یک روش درمانی احتمالی برای آسیب‌های نخاعی هستند. پروتز عصبی عملکرد عصبی از دست‌رفته را جایگزین می‌شود.

 

یک دستگاه الکتریکی به اعصاب سالم متصل می‌شود. شخص از آن اعصاب برای کنترل پروتز استفاده می‌کند تا بتواند قسمت‌های فلج‌شده بدنش را حرکت دهد.

 

مثلا پروتز عصبی بازو می‌تواند جایگزین عملکرد از دست‌رفته بازو شود. فرد از طریق اعصاب سالم بازوش پروتز را کنترل می‌کند.

 

بنابراین پروتز عصبی کارکرد از دست‌رفته را جایگزین می‌شود تا به بهبود عملکرد کمک کند.

 

جلوگیری از آسیب نخاعی:

 

چگونه می‌توانم از آسیب نخاعی جلوگیری کنم؟

 

برای کاهش خطر آسیب نخاعی می‌توانید:

- از سقوط و ارتفاعات خطرناک مانند کار با نردبان پرهیز کنید.

- هنگام رانندگی از ایمنی و کمربند ایمنی استفاده کنید.

- در هنگام ورزش لباس‌های محافظی مناسب پوشیده و از خود حفاظت نمایید.

- از لوازم و وسایلی که می‌توانند باعث آسیب شوند دوری کنید.

- در مکان‌های پرخطر حرکت نمایید.

 

پیشگیری از خطرها می‌تواند احتمال بروز آسیب نخاعی را کاهش دهد.

 

زندگی با آسیب نخاعی

 

آیا آسیب‌های نخاعی دائمی است؟

 

- صدمات کامل نخاع معمولاً دائمی است. 

 

- آسیب‌های ناقص ممکن است با گذشت زمان بهبود پیدا کند.

 

چه مواردی باید فوراً با پزشک در میان گذاشت؟

 

- اختلال در تنظیم فشار خون

 

- ترومبوز وریدی عمقی 

 

- عفونت ریه

 

- زخم‌های فشاری

 

نتیجه‌گیری

 

آسیب نخاعی یک مشکل جدی بوده که می‌تواند باعث اختلال در عملکرد اعصاب و در نتیجه قسمت‌های مختلف بدن شود. علل شایع آن حوادث رانندگی، سقوط و آسیب‌های ورزشی هستند. 

 

علائم آن شامل ضعف ماهیچه‌ای، کاهش حس و اختلال عملکرد ارگان‌هاست. تشخیص با بررسی فیزیکی و آزمایش‌های تصویربرداری انجام می‌شود. 

 

درمان‌های اورژانسی شامل جراحی و تزریق کورتیکواستروئید است. درمان طولانی‌مدت عبارت است از توانبخشی، درمان دارویی و استفاده از پروتزهای عصبی. 

 

پیشگیری به وسیله رفتارهای ایمنی مانند رعایت حفاظت در رانندگی و ورزش ممکن است. زندگی با آسیب نخاعی نیاز به حمایت خانواده و تیم درمانی دارد.