جی‌سی‌اس چیست؟ توضیح کامل مقیاس کمای گلاسکو

 

مقیاس کمای گلاسکو یا جی‌سی‌اس (GCS) ابزاری برای اندازه‌گیری سطح هوشیاری و عمق کما در بیماران است.

 

 

معرفی مقیاس کمای گلاسکو

 

مقیاس کمای گلاسکو یا به اختصار GCS، ابزار مهمی برای اندازه‌گیری سطح هوشیاری و عمق کما در بیماران می‌باشد. این مقیاس توسط تیمی از متخصصان بیمارستان دانشگاه گلاسکو در سال 1974 میلادی ایجاد گردید. 

 

GCS به عنوان یک استاندارد جهانی برای ارزیابی سطح هوشیاری بیماران در بخش‌های مراقبت‌های ویژه، اورژانس و جراحی مغز و اعصاب مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مقیاس شامل سه بخش اصلی پاسخ‌های چشمی، حرکتی و گفتاری می‌باشد که بر اساس آنها امتیاز جداگانه‌ای به بیمار تعلق می‌گیرد. 

 

مقیاس کمای گلاسکو یکی از مهمترین ابزارها برای ثبت روند بهبود یا وخامت حالت بیماران دچار سکته مغزی، ضربه مغزی، خونریزی داخل مغز و جراحی‌های مرتبط با مغز و اعصاب می‌باشد.

 

 

 

سه بخش اصلی مقیاس جی‌سی‌اس

 

مقیاس کمای گلاسکو یا جی‌سی‌اس شامل سه بخش اصلی برای ارزیابی وضعیت هوشیاری بیمار می‌باشد. این سه بخش عبارتند از:

 

 

1. پاسخ‌های چشمی

 

در بخش پاسخ‌های چشمی مقیاس جی‌سی‌اس، وضعیت چشم‌ها و واکنش‌های آنها نسبت به تحریکات بصری مورد بررسی قرار می‌گیرد. 

 

امتیازدهی در این بخش به شرح زیر است:

 

- چشمان باز می‌مانند بدون تحریک = 4 امتیاز

 

- چشمان باز می‌شوند در پاسخ به دستور = 3 امتیاز  

 

- چشمان باز می‌شوند در پاسخ به تحریکات فیزیکی ملایم = 2 امتیاز

 

- چشمان نمی‌شوند باز = 1 امتیاز

 

با توجه به وضعیت چشم‌ها، امتیاز مشخصی به بیمار داده می‌شود.

 

 

 

2. پاسخ‌های حرکتی 

 

در بخش دوم مقیاس جی‌سی‌اس که مربوط به پاسخ‌های حرکتی است، وضعیت حرکات بدن و اندام‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد.

 

امتیازدهی در این بخش بر اساس چهار حالت زیر است:

 

- بیمار دستورات حرکتی را اجرا می‌کند= 4 امتیاز 

 

- بیمار حرکاتی را بدون تحریک انجام می‌دهد= 3 امتیاز

 

- بیمار به تحریک دادن دستور حرکتی واکنش نشان می‌دهد= 2 امتیاز

 

- بیمار هیچ واکنش حرکتی نشان نمی‌دهد= 1 امتیاز

 

بر این اساس امتیازی از 1 تا 4 به بخش حرکتی جی‌سی‌اس تعلق می‌گیرد.

 

 

 

3. پاسخ‌های گفتاری

 

آخرین بخش مقیاس جی‌سی‌اس مربوط به توانایی گفتاری بیمار است و در آن وضعیت قابلیت صحبت کردن و پاسخ دادن بیمار مورد بررسی قرار می‌گیرد.

 

امتیازدهی در این بخش به شرح زیر است:

 

- بیمار قادر به صحبت کردن با جملات منسجم است = 4 امتیاز

 

- بیمار تنها کلمات پراکنده را تکرار می‌کند = 3 امتیاز  

 

- بیمار تنها به سؤالات سریع با کلمه یا حرکت سر جواب می‌دهد = 2 امتیاز

 

- بیمار هیچ پاسخ قابل درکی نمی‌دهد = 1 امتیاز

 

بر این اساس امتیاز قسمت گفتاری نیز مشخص می‌شود.

 

 

نحوه امتیاز دهی و محاسبه نتیجه کلی در مقیاس جی‌سی‌اس

 

مقیاس جی‌سی‌اس دارای سه بخش اصلی پاسخ‌های چشمی، حرکتی و گفتاری است. برای هر بخش امتیازاتی از 1 تا 4 در نظر گرفته می‌شود. 

 

بخش چشمی از 4 تا 1 امتیاز دارد. بخش حرکتی نیز همین امتیازات را دریافت می‌کند. بخش گفتار نیز امتیازاتی از 4 تا 1 دارد.

 

پس امتیاز کل بیمار از جمع امتیازات سه بخش بدست می‌آید که حداکثر 15 امتیاز می‌باشد. 

 

معمولاً امتیاز 14 و 15 نشانه عدم وجود کما، امتیاز 8 تا 13 وضعیت متوسط و امتیاز 3 تا 8 وضعیت شدید کما محسوب می‌شود.

 

کاربرد مقیاس جی‌سی‌اس

 

 

مقیاس جی‌سی‌اس یکی از مهم‌ترین ابزارها برای مشخص کردن وضعیت بیماران می‌باشد که در بخش‌های زیر کاربرد دارد:

 

- بخش‌های مراقبت‌های ویژه و آی‌سی‌یو برای ارزیابی وضعیت بیماران

 

- بخش اورژانس و اتاق تجویز داروها برای تعیین شدت مصدومیت

 

- بیمارستان‌های عمومی و تخصصی جراحی مغز و اعصاب 

 

- هنگام بروز مسمومیت‌ها، سکته‌ها و ضربه‌های مغزی

 

- ثبت پیشرفت بیمار در طول دوران درمان

 

- تعیین شدت و عمق کما در بیماران سکته‌ای و ضربه‌دیده

 

- پیش بینی وضعیت عوارض احتمالی

 

با استفاده از جی‌سی‌اس می‌توان وضعیت بیمار را ارزیابی و مشاهده کرد و در تصمیم‌گیری برای درمان مؤثر است.

 

 

تفسیر امتیازات مختلف مقیاس جی‌سی‌اس

 

 

- امتیاز 15: وضعیت طبیعی، بیمار کاملا هوشیار است.

 

- امتیاز 14: حالت خفیف غیرطبیعی ولی بیمار هوشیار است.  

 

- امتیاز 13 تا 8: وضعیت متوسط کما، بیمار تحت نظارت تخصصی قرار می‌گیرد.

 

- امتیاز 7 تا 3: وضعیت شدید کما، بیمار در معرض خطرات جدی است و نیازمند مراقبت‌های ویژه دارد. 

 

- امتیاز 3: وضعیت بحرانی، احتمال مرگ بسیار زیاد است.

 

- امتیاز بین 1 تا 6 ماه: احتمال مرگ بالایی وجود دارد.

 

- کمتر از امتیاز 6 ماه: مرگ مغزی یا کمای دائمی.

 

بنابراین با توجه به امتیاز، می‌توان وضعیت بیمار را تشخیص داد.

 

 

 

- نکات مهم در استفاده از مقیاس جی‌سی‌اس

 

 

- باید توسط پزشک یا پرستار مجرب انجام شود تا نتیجه دقیق باشد.

 

- هر بخش باید جداگانه ارزیابی و امتیازدهی شود.

 

- باید در زمان‌های مشخص(شیفت‌های پزشکی) انجام شود تا روند بهبودی قابل مقایسه باشد. 

 

- به هوشیاری بیمار توجه شود و اگر ممکن است او را بیدار کنند.

 

- در صورت وجود داروها و موادی که بر هوشیاری تأثیر می‌گذارند باید گزارش شود.

 

- هنگام ارزیابی باید محیط بیمارستان آرام و بی‌هیاهو باشد.

 

- در صورت تغییر وضعیت بیمار باید مقیاس تکرار شود.

 

رعایت این نکات دقت ارزیابی را تضمین می‌کند.

 

 

 

 

خلاصه و نتیجه گیری

 

 

مقیاس کمای گلاسکو یا جی‌سی‌اس یک ابزار مهم و استاندارد برای ارزیابی سطح هوشیاری بیماران می‌باشد. 

 

این مقیاس در سه بخش پاسخ‌های چشمی، حرکتی و گفتاری انجام می‌شود و هر بخش امتیازی از یک تا چهار دریافت می‌کند.

 

امتیاز کل بیمار از جمع امتیازات سه بخش بدست می‌آید و بین سه تا ۱۵ است.

 

با توجه به امتیاز، وضعیت بیمار از طبیعی تا کمای شدید قابل تشخیص است.

 

مقیاس جی‌سی‌اس بهترین ابزار برای پیگیری وضعیت بیمار، مقایسه پیشرفت و تصمیم‌گیری برای مراقبت‌های بالینی می‌باشد.